|
ВП:БАРГ
|
 Пиктограммаи ма?олаи баргузидаМа?олаи баргузида — Ма?ола
|
 Ма?бара ва осорхонаи Мавлонои Балх? дар ?уния Мавлоно ?алолуддин Му?аммади Балх? (форс?: ???? ??? ???? ??? ???? ????? ????? ???? ?????; 30 сентябр 1207 (2025-08-06), Балх, Давлати Хоразмшо?иён — 17 декабри 1273, ?уния) маъруф ба Рум?, Мавлоно ва Мавлав? — ориф ва адабиёти форс-то?ик.
Мавлоно ?алолуддини Балх? (Рум?) тахминан соли 1207 дар Вахш (дар ?удуди То?икистони ?озира) ба дунё омадааст. Маълумоти ибтидоиро дар зодго?аш гирифтааст. Номаш А?мад ?алолуддин тахаллусаш бо Мавлав? маш?ур аст. Падараш аз олимони Балх буд. Дар ибтидои ?у?уми му?ул?о ? бо волидайни худ аз Вахш ба Балху Самар?анд ва Нишопур сафар кардааст. Баъдан оилаи он?о аз Нишопур ба ?и?оз мек?чанд. Соли 1232 дар Куния, назди Сайид Бур?онуддин Му?а??и?и Тирмиз? илми тасаввуфро азхуд мекунад. Мавлоно Балх? соли 1273 дар Кунияи Рум вафот кардааст. Бузургтарин асари у "Маснавии Мавлав?", ки соли 1259 ба навиштан ин асар сар кардааст ва зиёда аз 10-сол ба э?оди ин асар маш?ул гаштааст. Мавз?и асосии ин асар масъала?ои тасаввуф мебошад. Аз шоир ба мо 50-?азор байт, 1600 рубо? бо?? мондааст.
...Дар ?уния Мавлоно ?урмату ?ишмати тамом дошт. Подшо?они сал?у?ии Рум, хосса, Иззуддини Кайковус ва Рукнуддини ?али? Арслон нисбат ба ? иродат меварзиданд. Муъинуддини Парвона ба ма?лиси ? рафту омад мекард ва ?адяву ниёз медод. Садруддини ?унав? — орифи номдори вилоят дар ?а??и вай такрими бисёр мекард. Сиро?уддини Армав?, ки аз донишмандони баноми аср буд, дар вай ба чашми бузург? медид. Фахруддини Иро?? ва На?муддини Роз? су?бати вайро му?танам мешумурданд. ?атто, ?авле ?аст, ки Шайх Саъд? низ ?и?ати дарки су?бати ? аз Форс ба Рум омад. Ба ?ар ?ол, шак нест, ки дар ?уния Мавлав? ному овозаи баланд дошт ва ма?лиси ? гузашта аз муридону шогирдони бисёр ?озирону мустамеъони номовару му?ташами дигар низ меёфт. Бо ин ?ама ?алолуддин марди бетакаллуф, сода ва некма?зар буд. Бештар бо дарвешону пешаварон нишасту бархост дошт ва дар муомила бо му?ташамон густоху бепарво буд. Бо ву?уди ло?ариву зардр?й ?ишмату ма?обати ?ав? дошт. Агарчи либоси содаи с?фиёна меп?шид, мардум дар вай ба чашми а?ли ?ишмат медиданд. Бо ин ?ама, дар ма?лиси ? аз ?ар дастаи мардум ро? доштанд. ?атто, як тарсои маст метавонист дар самоъи ? ?озир шавад ва ш?ру арбада кунад. Ва ?ассоби арман?, агар ба вай бармех?рд, аз вай тавоз?ъ?ои шигифт медид. Дар бурдбориву шикебо? ?авсалаи каммонанд дошт.
Толибилме, ки бо с?фия душман? дошт, дар сари ?амъ бо вай гуфт: ?Аз Мавлоно на?л кунанд, ки ?ое гуфтааст ?ман бо ?афтоду се маз?аб якеам?, оё ин сухан Мавлоно гуфтааст??, гуфт: ?Оре, гуфтаам?. Он мард забони таън бигшод ва Мавлоноро дашном дод. Мавлоно бихандид ва гуфт: ?Бо ин низ, ки ту мег??, якеам?, якрангиву сул???ии ? то бад-ин ?адд буд ва бо ринду зо?ид ва габру тарсо чунин мезист.
(бештар...)
|
 Акси С. Айн? ва Б. ?афуров
Садриддин Айн? (Садриддин Сайидмуродзода Айн?, форс?: ???????? ?????) — бунёдгузори адабиёти шуравии то?ик, нависанда, олим, академик ва нахустин Президенти Академияи илм?ои То?икистон (1951- 1954), Ходими хизматнишондодаи илми ?ШС То?икистон, академики фахрии Академияи илм?ои ?ШС ?збекистон. ?а?рамони То?икистон(1997).[1]
Сардафтари адабиёти навини то?ик ва ?а?рамони миллии То?икистон Садриддин Сайидмуродзода Айн? 27 (15) апрел 1878 (2025-08-06) дар де?аи Соктареи тумани ?иждувони Аморати Бухоро (дар но?ияи ?иждувони вилояти Бухорои ?збекистон) ба дунё омадааст. Фарзандаш ховаршиноси бар?астаи То?икистон Айн? Камол.
Падараш Саидмуродхо?а кишоварз буд, аммо чун худ со?иби хату савод буд, к?шиш мекард, ки фарзандонаш низ донишом?хтаву донишманд бошанд. Аз ин р?, писараш Садриддин Айниро дар шашсолаг? (6) ба мадрасаи рустояшон дод. Устод Айн? донишом?зияшро дар он мадраса дар достони ?Мактаби к??на? тасвир карда ва дар ?Ёддошт?о? мег?яд: ?Чунон ки падарам дид, дар он мактаб ман саводи ами? гирифта натавонистам ва маро ба мактаби духтарона дод?. Дар мактаби духтарона Садриддин чанд ?узъ аз Бедил ва чанд ?узъ аз ?азалиёти Соибро хонда дар да?солаг? мактабро хатм мекунад. Аммо бачагии Садриддин Айн? дар о??ши падару модар дер давом накард. Вабое, ки соли 1889 Бухоро ва атрофи онро фаро гирифт, дар чи?ил р?з ?ро ?ам аз падар ва ?ам аз модар ?удо кард.
Орзую ?аваси илму шеър Айниро дар 12-солаг? ба Бухоро овард. Ба мадраса?ои Бухоро дохил шудан ва дониш гирифтан барои Айн? барин фа?ирзодагони илм?? хеле мушкил буд. Вале ? ба шарофати ?авасманд? ва толиби илм буданаш тамоми душвори?ои р?згор ва ом?зишро паси сар карда, 16 сол дар мадраса?ои Бухоро та?сил намудааст. Айн? дар мадраса?ои мири Араб, Олим?он, Бадалбек, ?о?? Зо?ид ва К?калдош та?сил карда, соли 1908 онро хатм мекунад.
Муддати 27 соли зиндаг? дар Бухоро Айн? боз аз ду мактаби дигар гузаштааст: яке мактаби ме?нат ва дигаре мактаби ?аёт. Барои ёфтани ?ути лоямуташ ? аз ?е? кору за?мат даст накашидааст: го? фарроши мадраса, го? ошпаз, го? ?омашуй, го? мардикор буд.
(бештар...)
|
|
Аб?бакр Му?аммад ибни Закариёи Роз? (форс?: ?????? ?????) (англ. Abu Bakr Muhammad ibn Zakariya ar-Raziy) — олим, кимиёгар, файласуф, табиб табиатшиноси маш?ури аср?ои VIII – IX – и а?ли форсу то?ик. Араб?о ?ро ?табибу-л-муслимин? ва ба муносибати ба забони араб? будани китоб?ояш ?ро ??олинусу-л-араб? номидаанд.
Аб?бакр Му?аммад ибни Закариё ибни Я?ёи Роз? дар ша?ри Рай 28 августи соли 865 мелод? (соли 251 ?и?р?) дар оилаи косиб таваллуд шудааст. Сол?ои тифлию айёми ?авонии ? дар зодго?аш мегузарад. Аз маълумоте, ки дар ?Китоб-ут-тиб – ул – Мансур?? мав?уд аст, бармеояд, ки донишманд дар аввал?ои умр бо касби заргариву сарроф? шу?л варзида, дар як давраи муайян ба ?аваси кимиёгар? дар пайи ом?хтани илми кимиё мегардад. Аб?рай?они Берун? (973 -1048) дар ?Фе?расти майлу ра?бат доштани Закариёи Роз?? ном асараш дар бобати ба илми кимиё шав?у ?авас доштани Закариёи Роз? чунин гуфтааст: ?Наздик? ба оташ ва б?й?ои тунд чашми ?ро маъюб сохт ва ? ба с?и муоли?а ва мудово ва сипас ба илми пизишк? кашонид?. Роз? аз овони ?авон? бо ом?хтани илму адаб ба василаи китобу навишта?от, ма?фил?о ва
ба?су мунозирот дилбастагии махсусе доштааст. ?исси кун?ковию к?шиши донишанд?зии ?ро да?и?ае тарк нанамуданд.
Тазаккур бояд дод, ки Му?аммад Закариёи Роз? дар овони ?авон? монанди дигар кимиёгарон аз пайи орзуи ёфтани иксир шуда буд, ки ба воситаи он маъдан?оро ба тилло баргардонад, валекин баъдтар аз ин амал даст кашид ва ?илави истеъдоди донишро бар с?йи майдони илми тиб, ?икмат, риёзиёт, фалакиёт ва адабиёт баргардонид. Закариёи Роз? аввал ба хидмати ?окими Рай – Мансур ибни Ис?о? ибни А?мад ибни Асад, ки сол?ои 290 – 296 ?и?р? (902-908) ?укуматдор? кардааст, ба вазифаи сарвари бемористон адои вазифа намуда, баъд аз чанд соли хидмат ин мутафаккири бар?аставу табиби ?ози?ро ?окими Ба?дод ба дарбори худ даъват мекунад. Дар сарчашма?о оид ба сарвари бемористони Ба?дод таъин шудани Закариёи Роз? ривоят?ои зиёд оварда шудаанд. Закариёи Роз? баъд аз сол?ои зиёд дар бемористони Ба?дод хидмат намудан ва со?иби тахаллуси ?табиби мористон?? шудан ба зодго?аш бармегардад. ? як ?исми умрашро дар Мовароунна?р гузаронида ва бо доира?ои илмии ин кишвар робита?о дошта аст. Дар охири умри худ нобино шуда, дасташ аз кор монда будааст. Файласуф ва табиби мушкилкушо, кимиёгари маъруф Закариёи Роз? дар байни сол?ои 320 ?и?р? (25 октябри соли 925 мелод?) аз олам чашм п?шидааст.
Аз о?ози ?авон? ва та?силоти ? иттилое да?и? ?уз он ч? тазкиранависон навиштаанд, дар даст нест. Дар бархе аз сарчашма?ои асримиёнаг? омадааст, ки Закариёи Роз? г?ё Мансур ибни Н?? ибни Насрро (?укмрониаш с-?ои 961 – 976) табобат кардааст. Бархе гуфтаанд, ки ? дар айёми ?авон? заргар? мекардааст ва баъзе навиштаанд, ки ? дар о?оз сарроф будааст. Пешаи заргар? ва сарроф? тава????и ?ро ба самти илми кимиё равона кардааст, то ки битавонад гав?ари филизотро дигаргун созад. Дар нати?аи шу?ли пайвастааш бо ин фан, наздик? ба оташ ва б?й?ои тунд чашм?ои ? дучори бемор? гардиданд ва ? аввал ба муоли?а пардохта, сипас ба тиб р?й овардааст.(бештар...)
|
 Дастархони навр?з?
 Сумалак
Навр?з (порс?: ????? , курд?: Newroz) — Иди ба?ор ва Соли Нав. ?ашни ?адими ва анъанавии мардуми эронинажод, аз ?умла то?икон (баъдтар дар байни дигар хал??ои ?айриэрон? низ расм шудааст), ки ба р?зи аввали солшумории шамс?-1-уми аввали ?амал ё 21-уми марти солшумории милод? рост меояд. Навр?зро дар баъзе но?ия?о "Иди сари сол" низ меноманд. Та?рибан зиёда аз 3 ?азор сол ?абл Навр?з марбути кори де??он? пайдо шуда, минбаъд такмил ёфтааст. Таърихи ташаккули Навр?з бо э?ё гардидани табиат дар ба?орон, ки пас аз зимистон фаро мерасад, вобаста аст.
Тиб?и маълумоти расм? Навр?з ?оло дар 11 кишвари ?а?он ?ашни расмии милл? бо р?з?ои истиро?ат ба шумор меравад. Аф?онистон - 21 март; Эрон - аз 20 то 23 март; Озарбой?он - аз 20 то 26 март; ?азо?истон - аз 21 то 24 март; Туркманистон - аз 20 то 23 март; ?ир?изистон ва Курдистон - 21 март; Албания (Р?зи Ба?ор) - аз 20 то 23 март; Косово - 21 март р?з?ои истиро?ат аст.[2] Дар То?икистон ?ашни Иди байналмилалии Навр?з - 21 март-24 мартбаргузор мегардад.[3]
Бояд гуфт ки манша ва замони пайдоиши Навр?з, ба дуруст? маълум нест. Аммо ин ?ашн таърихи зиёда аз се?азорсола дорад ва ку?антарин оини милл? дар ?а?он ба шумор меравад.
Абурай?они Берун? донишманд ва олими ?арни да?ум дар китоби маш?ури худ ?Осор-ул-бо?ия? аз забони Ал? бинни Я?ё навиштааст, ки ?Р?зи Навр?з ягона р?зест, ки та?ирнопазир аст? ва дар китобаш ?Ал-таф?им? менигорад ки ?нахустин р?з аст аз Фарвардинмо? ва аз ин ?и?ат р?зи нав карданд, зеро ки нишонии соли нав аст?.
?икояту ривоят?о дар бораи иди Навр?з хеле бисёранд. Абурай?они Берун? дар китоби ?Ал-таф?им? овардааст, ки ?чун ?амшед ба подшо?? расид, дин?о аз нав кард ва ин кори хеле бузург ба назар омад ва он р?зро, ки р?зи тоза буд, Чамшед ид гирифт?, агарчи пеш аз он ?ам Навр?з бузургу муаззам буд?
. (бештар...)
|
|
|
.jpg)
